ความรู้พื้นฐานเกี่ยวกับไฟฟ้า ที่คุณควรรู้ในการทำงาน

ระบบไฟฟ้ากลายเป็นหนึ่งในองค์ประกอบที่สำคัญและขาดไม่ได้ในชีวิตประจำวัน ทั้งในบ้านเรือน สถานประกอบการ หรือโรงงานอุตสาหกรรมต่าง ๆ ที่ต้องการใช้พลังงานไฟฟ้าในการดำเนินกิจกรรมต่าง ๆ การเข้าใจระบบไฟฟ้าพื้นฐานจะช่วยให้ผู้ใช้และพนักงานที่ทำงานเกี่ยวกับระบบไฟฟ้าสามารถใช้งานได้อย่างปลอดภัย มีประสิทธิภาพ และลดความเสี่ยงจากอุบัติเหตุหรือปัญหาที่อาจเกิดขึ้นจากการใช้งานไฟฟ้าอย่างไม่ระมัดระวัง

ความรู้พื้นฐานเกี่ยวกับไฟฟ้า: สำคัญอย่างไร

ไฟฟ้าเป็นพลังงานที่ใช้งานกันอย่างแพร่หลายในชีวิตประจำวัน ตั้งแต่การเปิดไฟในบ้าน การใช้เครื่องใช้ไฟฟ้า ไปจนถึงการทำงานในภาคอุตสาหกรรมต่างๆ หากเราไม่มีความรู้พื้นฐานเกี่ยวกับระบบไฟฟ้า อาจทำให้เกิดปัญหาหรืออุบัติเหตุจากการใช้งานได้ เช่น ช็อตไฟฟ้า ไฟฟ้าลัดวงจร หรือแม้กระทั่งไฟไหม้ การรู้จักระบบไฟฟ้าอย่างถูกต้องจึงเป็นสิ่งสำคัญที่ช่วยเพิ่มความปลอดภัยในการใช้งาน

สำหรับพนักงานที่ทำงานเกี่ยวกับระบบไฟฟ้า ตามกฎหมายต้องมีการจัดอบรมไฟฟ้า พนักงานก่อนเข้าทำงาน การมีความรู้พื้นฐานเกี่ยวกับระบบไฟฟ้าไม่เพียงแต่ช่วยให้ผู้ใช้ไฟฟ้าสามารถใช้งานได้อย่างปลอดภัยและมีประสิทธิภาพ แต่ยังช่วยให้เข้าใจถึงวิธีการป้องกันอุบัติเหตุจากไฟฟ้าที่อาจเกิดขึ้นได้ ซึ่งการรู้จักและเข้าใจในระบบไฟฟ้ายังมีความสำคัญในหลายด้าน โดยเนื้อหาความรู้ทั่วไปที่พนักงาน และบุคคลทั่วไปควรทราบมีดังนี้

5 พื้นฐานเกี่ยวกับไฟฟ้า ที่คุณต้องรู้

1. องค์ประกอบของระบบไฟฟ้า

ระบบไฟฟ้าเป็นระบบที่ประกอบไปด้วยหลายส่วนสำคัญที่ทำงานร่วมกัน เพื่อให้การใช้งานไฟฟ้าเกิดขึ้นได้อย่างสมบูรณ์ โดยองค์ประกอบหลักที่สำคัญได้แก่:

1.1 แหล่งจ่ายไฟ (Power Source)

แหล่งจ่ายไฟเป็นตัวกำเนิดไฟฟ้าที่ส่งพลังงานให้กับระบบไฟฟ้า ซึ่งแหล่งจ่ายไฟนั้นสามารถมาจากหลายแหล่ง เช่น:

• • โรงไฟฟ้า: เป็นแหล่งจ่ายไฟฟ้าที่ผลิตไฟฟ้าจำนวนมาก และส่งผ่านสายไฟฟ้าทั่วทั้งเมืองหรือพื้นที่ต่าง ๆ
  • แหล่งพลังงานทดแทน: เช่น แสงอาทิตย์ (solar energy), ลม (wind energy) และน้ำ (hydroelectric power) ซึ่งใช้ในการผลิตไฟฟ้าด้วยวิธีที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม
  • แบตเตอรี่: ใช้ในการจ่ายไฟฟ้าในระยะสั้น เช่น ในอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ หรืออุปกรณ์ที่ไม่ต้องการพลังงานตลอดเวลา

1.2 สายไฟ (Wires)

สายไฟเป็นส่วนสำคัญในระบบไฟฟ้าที่ทำหน้าที่เป็นตัวนำไฟฟ้าจากแหล่งจ่ายไฟไปยังอุปกรณ์ต่าง ๆ เช่น เครื่องใช้ไฟฟ้า หลอดไฟ หรือระบบไฟฟ้าภายในอาคารต่าง ๆ สายไฟประกอบด้วยวัสดุที่สามารถนำไฟฟ้าได้ดี เช่น ทองแดง หรืออะลูมิเนียม โดยวัสดุเหล่านี้สามารถช่วยให้กระแสไฟฟ้าไหลได้อย่างราบรื่นและไม่มีการสูญเสียพลังงานมากเกินไป

การเลือกใช้สายไฟที่มีคุณภาพและขนาดที่เหมาะสมช่วยให้กระแสไฟฟ้าไหลได้อย่างปลอดภัย และไม่เกิดความร้อนที่อาจทำให้เกิดอุบัติเหตุได้

1.3 อุปกรณ์ไฟฟ้า (Electrical Devices)

อุปกรณ์ไฟฟ้าคือเครื่องมือหรือเครื่องใช้ที่ใช้งานไฟฟ้าในการทำงาน เช่น:

• • หลอดไฟ: ใช้ในการให้แสงสว่าง
  • มอเตอร์ไฟฟ้า: ใช้ในเครื่องจักรหรืออุปกรณ์ที่ต้องการพลังงานไฟฟ้าในการหมุนหรือเคลื่อนที่
  • เครื่องปรับอากาศ: ใช้ไฟฟ้าในการทำงานเพื่อควบคุมอุณหภูมิของห้อง
  • เครื่องใช้ไฟฟ้าอื่น ๆ: เช่น เตารีด เครื่องปิ้งขนมปัง ตู้เย็น

1.4 อุปกรณ์ป้องกัน (Protective Devices)

อุปกรณ์ป้องกันในระบบไฟฟ้าจะช่วยลดความเสี่ยงจากอุบัติเหตุไฟฟ้าลัดวงจรหรือไฟไหม้ที่อาจเกิดขึ้น ซึ่งรวมถึง:

• • ฟิวส์ (Fuse): ทำหน้าที่ตัดการไหลของกระแสไฟฟ้าเมื่อกระแสเกินกว่าที่กำหนด ซึ่งช่วยป้องกันการเกิดไฟไหม้จากการลัดวงจร
  • เบรกเกอร์ (Circuit Breaker): อุปกรณ์ที่ทำงานคล้ายกับฟิวส์ แต่สามารถเปิดและปิดวงจรไฟฟ้าได้หลายครั้ง
  • ดิน (Grounding): ระบบเชื่อมต่อกับพื้นดินเพื่อให้กระแสไฟฟ้าที่ลัดวงจรหรือเกิดความผิดปกติไหลลงสู่พื้นดิน ป้องกันการช็อตจากไฟฟ้า

2. หลักการทำงานของไฟฟ้า

ไฟฟ้าเป็นพลังงานที่เกิดจากการเคลื่อนที่ของอิเล็กตรอนในวัสดุที่เป็นตัวนำไฟฟ้า โดยหลักการทำงานของไฟฟ้ามีดังนี้:

2.1 กระแสไฟฟ้า (Electric Current)

กระแสไฟฟ้า (หรือ Current) คือการไหลของอิเล็กตรอนจากที่หนึ่งไปยังอีกที่หนึ่งในตัวนำ (เช่น สายไฟ) กระแสไฟฟ้าสามารถแบ่งออกเป็น 2 ประเภทหลัก ได้แก่:

• • กระแสตรง (DC): กระแสไฟฟ้าที่ไหลในทิศทางเดียวตลอดเวลา เช่น ไฟฟ้าจากแบตเตอรี่
  • กระแสสลับ (AC): กระแสไฟฟ้าที่เปลี่ยนทิศทางไหลไปมา เช่น ไฟฟ้าจากโรงไฟฟ้าที่จ่ายให้กับบ้านเรือน

2.2 แรงดันไฟฟ้า (Voltage)

แรงดันไฟฟ้า (หรือ Voltage) คือความแตกต่างของศักย์ไฟฟ้าระหว่างจุดสองจุด ซึ่งจะทำให้เกิดการเคลื่อนที่ของอิเล็กตรอน การไหลของอิเล็กตรอนนี้คือกระแสไฟฟ้า

2.3 ความต้านทาน (Resistance)

ความต้านทาน (หรือ Resistance) คือคุณสมบัติที่ต่อต้านการไหลของกระแสไฟฟ้า ซึ่งวัสดุต่าง ๆ มีความต้านทานที่แตกต่างกัน วัสดุที่มีความต้านทานต่ำ (เช่น ทองแดง) จะเป็นตัวนำไฟฟ้าที่ดี ขณะที่วัสดุที่มีความต้านทานสูง (เช่น ยาง) จะเป็นตัวที่ไม่สามารถนำไฟฟ้าได้

3. ประเภทของไฟฟ้า

ไฟฟ้าที่ใช้ในชีวิตประจำวันสามารถแบ่งออกเป็น 2 ประเภทหลัก ได้แก่

3.1 ไฟฟ้ากระแสตรง (Direct Current: DC)

ไฟฟ้ากระแสตรงจะไหลในทิศทางเดียวตลอดเวลา ตัวอย่างของไฟฟ้ากระแสตรงที่ใช้ในชีวิตประจำวัน ได้แก่ แบตเตอรี่, อุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์เช่น โทรศัพท์มือถือ และคอมพิวเตอร์

3.2 ไฟฟ้ากระแสสลับ (Alternating Current: AC)

ไฟฟ้ากระแสสลับจะมีการเปลี่ยนทิศทางการไหลไปมาอย่างต่อเนื่อง ตัวอย่างที่พบทั่วไปคือไฟฟ้าที่จ่ายให้กับบ้านเรือนจากโรงไฟฟ้า

4. รู้วิธีการใช้ไฟฟ้าอย่างปลอดภัย

การใช้งานไฟฟ้าต้องมีความระมัดระวังเพื่อป้องกันอันตรายจากไฟฟ้า เช่น การช็อตหรือไฟไหม้ที่อาจเกิดขึ้นจากการใช้งานที่ไม่ถูกต้อง

4.1 ตรวจสอบอุปกรณ์ไฟฟ้า

ควรตรวจสอบอุปกรณ์ไฟฟ้าให้มั่นใจว่าไม่ชำรุดหรือมีการเสียหาย เช่น สายไฟที่หุ้มไม่สมบูรณ์ หรืออุปกรณ์ไฟฟ้าที่มีการรั่วไหลของกระแสไฟฟ้า โดยสิ่งที่ควรตรวจสอบในการตรวจสอบอุปกรณ์ไฟฟ้า ได้แก่

• • ตรวจสอบสายไฟ : หุ้มสายไฟสมบูรณ์หรือไม่ หากสายไฟหุ้มไม่สมบูรณ์ หรือมีรอยขาดหรือรอยแตก อาจทำให้กระแสไฟฟ้ารั่วไหลออกมาทำให้เกิดการช็อตหรือไฟไหม้ได้, ไม่มีรอยบิดหรือการเสียหาย สายไฟที่มีการบิดหรือถูกทำลายอาจทำให้เกิดการต้านทานไฟฟ้าที่สูงขึ้น ซึ่งจะทำให้สายไฟร้อนขึ้นและอาจเกิดอุบัติเหตุได้
  • ทดสอบไฟฟ้ารั่ว: ใช้เครื่องมือที่เหมาะสมเช่น เครื่องทดสอบการรั่วไหลของกระแสไฟฟ้า (Residual Current Device, RCD) เพื่อตรวจสอบว่าไม่มีการรั่วไหลของกระแสไฟฟ้าที่อาจเป็นอันตราย
  • ตรวจสอบอุปกรณ์ไฟฟ้าภายนอก: ตรวจสอบว่าอุปกรณ์ไฟฟ้าทุกชิ้น เช่น ปลั๊กไฟ สวิตช์ไฟ หรือเต้าเสียบไม่มีรอยแตกหรือสัญญาณของการไหม้หรือการเสื่อมสภาพ

4.2 การเลือกใช้อุปกรณ์ไฟฟ้าที่ได้มาตรฐาน

การเลือกใช้ผลิตภัณฑ์ที่ได้รับการรับรองจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เช่น มาตรฐาน UL หรือ IEC จะช่วยให้มั่นใจได้ว่าอุปกรณ์ไฟฟ้านั้นปลอดภัยในการใช้งาน

มาตรฐาน IEEE เป็นมาตรฐานด้านวิศวกรรมไฟฟ้า อิเล็กทรอนิกส์ คอมพิวเตอร์ และโทรคมนาคม สำหรับผู้ที่ต้องการเลือกใช้อุปกรณ์ คอมพิวเตอร์ มาตรฐาน IEEE เป็นอีกมาตรฐานที่ได้รับการยอมรับทั่วโลก

4.3 การติดตั้งอุปกรณ์ป้องกัน

ควรติดตั้งอุปกรณ์ป้องกันเช่น ฟิวส์หรือเบรกเกอร์ที่สามารถตัดการไหลของกระแสไฟฟ้าได้ทันทีเมื่อเกิดความผิดปกติ เช่น กระแสเกินหรือลัดวงจร

5. การตรวจสอบและบำรุงรักษาระบบไฟฟ้า มีอะไรบ้าง

การบำรุงรักษาระบบไฟฟ้าเป็นอีกหนึ่งปัจจัยที่สำคัญในการรักษาความปลอดภัยและประสิทธิภาพในการใช้งาน โดยการบำรุงรักษาในส่วนต่างๆ อาจประกอบด้วยการตรวจสอบและซ่อมแซมอุปกรณ์ที่เสียหาย รวมถึงการทดสอบการทำงานของระบบไฟฟ้าเป็นระยะๆ เพื่อให้แน่ใจว่าระบบไฟฟ้ายังคงสามารถทำงานได้ตามมาตรฐาน

5.1 ตรวจสอบอุปกรณ์ไฟฟ้า

ควรตรวจสอบสภาพของอุปกรณ์ไฟฟ้าอย่างสม่ำเสมอ เพื่อตรวจหาความผิดปกติที่อาจเกิดขึ้น ซึ่งนอกจากอุปกรณ์ไฟฟ้าแล้ว ในสถานประกอบการจะมีระบบไฟฟ้าขนาดใหญ่ ที่ตามกฎหมายแล้วต้องมีการตรวจสอบระบบไฟฟ้า ประจำปี จากวิศวกรไฟฟ้าที่มีคุณสมบัติเป็นผู้ตรวจสอบถามกฎหมาย

5.2 ตรวจสอบการเดินสายไฟ

การตรวจสอบการเดินสายไฟให้มั่นคงและถูกต้องเป็นสิ่งสำคัญ เพื่อป้องกันไม่ให้สายไฟหลุดหรือเกิดการขัดข้อง

5.3 ซ่อมแซมโดยผู้เชี่ยวชาญ

หากพบความผิดปกติในระบบไฟฟ้าควรหยุดใช้งานทันที และทำการซ่อมแซมโดยผู้เชี่ยวชาญ เพื่อให้มั่นใจว่าระบบไฟฟ้าจะทำงานได้ตามปกติ

สำหรับผู้ที่ต้องการบริการซ่อมแซมระบบไฟฟ้าฉุกเฉิน พื้นที่ปทุมธานี กรุงเทพ สมุทราปราการ และจังหวัดอื่นๆ สามารถติดต่อสอบถามได้ที่  064 – 958 – 7451 คุณแนน (หรือติดต่อที่เซฟ.com) เรามีทีมบริการช่วยเหลือคุณให้ไว้ที่สุด

สรุป

การมีความรู้พื้นฐานเกี่ยวกับระบบไฟฟ้าสามารถช่วยให้ผู้ใช้งานสามารถใช้งานไฟฟ้าได้อย่างมีประสิทธิภาพและปลอดภัย โดยการเข้าใจองค์ประกอบของระบบไฟฟ้า หลักการทำงานของไฟฟ้า รวมไปถึงการใช้ไฟฟ้าอย่างปลอดภัยและการบำรุงรักษาระบบไฟฟ้า จะช่วยลดความเสี่ยงจากอุบัติเหตุและช่วยให้การทำงานต่าง ๆ ในการใช้งานไฟฟ้าเป็น

หากคุณหรือองค์กรของคุณกำลังมองหาโอกาสในการเสริมทักษะด้านระบบไฟฟ้า ขอแนะนำที่ เซฟตี้.com พร้อมจัดอบรมหลักสูตรไฟฟ้าสำหรับลูกจ้าง โดยหลักสูตรนี้จะช่วยให้ผู้เข้าร่วมอบรมได้รับความรู้พื้นฐานที่จำเป็นเกี่ยวกับระบบไฟฟ้า การใช้งานอย่างปลอดภัย และการปฏิบัติตามมาตรฐานต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง

บทความที่เกี่ยวข้อง

• การทำงานกับไฟฟ้า และ อันตรายจากไฟฟ้า
• วิธีป้องกันไฟไหม้ในโรงงาน สาเหตุ ความเสี่ยง และวิธีป้องกันที่ได้ผล
• วิธีการใช้งานรถยกอย่างถูกต้องและปลอดภัย